مخراج کاری طلا چیست؟(قسمت 1)

احتمالاً در میان اصطلاحات مربوط به جواهرسازی با مخراج کاری روبرو شده‌اید. البته مخراج کاری خاص صنعت طلا و جواهرسازی نیست و در دیگر صنایع ساخت وسایل تزئینی و قیمتی هم کاربرد بسیار زیادی دارد. شاید از خودتان پرسیده باشید که اصلاً مخراج کاری چیست و به چه کاری می‌آید؟ در این مقاله از مجله طلای روبی قرار است پاسخ این سؤال را به طور مختصر اما کامل و مفهومی برایتان بنویسیم. پس چنانچه از علاقه‌مندان به حوزه طلا و جواهر هستید در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

مفهوم عملیات مخراج کاری چیست؟

مخراج ‌کاری، مرصع کاری یا جواهرنگاری که در زبان انگلیسی به آن Stone Setting می‌گویند در صنعت طلا و جواهر همان عمل جایگذاری سنگ یا نگین قیمتی بر روی انواع زیورآلات طلاست. حالا اگر بخواهیم به طور کلی به تعریف مخراج کاری در تمام صنایع بپردازیم باید این‌طور گفت مخراج کاری فعالیتی جهت قرار دادن جواهر بر روی فلزات قیمتی است. حالا این فلز می‌خواهد طلا باشد یا نقره و یا مس! 

چه چیزی مخراج کاری را متمایز می‌کند؟

بی شک مخراج کاری تنها مرحله در ساخت زیورآلات نیست اما دلیلی وجود دارد که آن را از دیگر مراحل متمایز کرده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید مخراج کاری تنها بخشی از فرایند ساخت زیورآلات است که فقط به صورت دستی انجام می‌شود. با وجود پیشرفت تکنولوژی و ایجاد دستگاه‌های متنوع برای طراحی و ساخت انواع زیورآلات مخراج کاری هنوز توسط نیروهای انسانی و به صورت کاملاً دستی انجام می‌شود. این همان چیزی است که عملیات مخراج کاری را از دیگر مراحل ساخت زیورآلات متمایز می‌کند.

شاید گمام کنید این گفته تنها خاص کارگاه‌های کوچک است و با خودتان بگویید حتماً در کارخانه‌های طلا سازی دستگاهی جایگزین برای انجام مخراج کاری وجود دارد اما حقیقت این است که حتی در طی فرایند انبوه‌سازی طلا و جواهرات هم باز نیروهای انسانی بخش گوهر نشانی را بر عهده دارند و هنوز در هیچ کارخانه‌ای از دستگاه مکانیکی برای سرعت بخشیدن به این مرحله استفاده نمی‌شود.

البته اگر کمی هم منطقی به ماجرا نگاه کنید درک می‌کنید که انجام چنین کار ظریف و حساسی نیازمند دقتی ویژه و صبر و آرامشی انسانی است. کار با سنگ‌های قیمتی بیش از هر چیزی نیازمند دقت و تجربه است به همین دلیل افرادی که عمل مخراج کاری را بر عهده دارند بسیار دقیق و در کار خود با تجربه و ماهر هستند. با این حساب اصلاً عجیب نیست اگر بگوییم مخراج ‌کاری کلیدی‌ترین و اساسی‌ترین مهارت در صنعت طلا و جواهر است.

مهندس گوهر نشان یا مخراجکار کسی است که به صورت تئوری و عملی دوره‌های آموزش مخراج‌ کاری را پشت سر گذاشته باشد. این فرد می‌تواند در کارگاه‌ها برای انجام مخراج کاری استخدام شده و یا کارگاه خودش را راه‌اندازی کند.

بیشتر بخوانید:

معرفی انواع پایه ها در مخراج کاری طلا

عمل مخراج کاری به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟

عمل مخراجکاری ظریف‌ترین مرحله در طراحی و ساخت زیورآلات است که در انجام آن جز هنر و مهارت گوهر نشان هیچ عامل دیگری دخالت ندارد. در مخراج کاری قرار نیست از چسب یا ماده شیمیایی دیگری برای چسباندن سنگ‌ها بر روی طلا استفاده شود بلکه پایه‌های به دست مخراجکاری طوری طراحی می‌شوند که سنگ در بهترین و ایمن‌ترین حالت بر روی فلز قرار گیرد.

هرچه عمل مخراجکاری طلا با دقت و ظرافت بالاتری صورت گیرد، دوام و استحکام نگین بر روی طلا بالاتر رفته و ظاهر منظم و زیباتری ایجاد می‌کند. در نتیجه کیفیت و ارزش جواهر هم بالاتر می‌رود با این حساب حالا بهتر می‌توانید معنای اجرت و یا کارمزد ساخت جواهرات و تفاوت میان اجرت‌ها را درک کنید!

گوهر نشان ماهر و باتجربه می‌داند که هر سنگ تا چه اندازه تحمل فشار از سمت پایه جواهر را دارد. او می‌داند که راه‌حل قرارگیری بهتر و ایمن‌تر نگین بر روی طلا فشار بیشتر بر روی سنگ نیست، چراکه میزان این فشار در سنگ‌های مختلف باعث لب‌پریدگی و ترک خوردن آن می‌شود. گوهر نشان واقعی می‌داند که استفاده از چه ابزاری در قرارگیری سنگ بر روی پایه مجاز است و چه ابزاری می‌تواند باعث آسیب رساندن به پایه‌ها شود. همین ریزه‌کاری‌هاست که مخراج کاری را به یک هنر ظریف و دقیق تبدیل می‌کند و باعث می‌شود مخارج کار واقعی از دیگر افرادی که صرفاً در این حوزه آموزش‌دیده‌اند و مهارت چندانی ندارند، شناخته شود.

4 روش مختلف در انجام عمل مخراج کاری رایج است که عبارت‌اند از مخراج کاری به روش چنگی، ریلی، کاسه‌ای و قلم خور، در ادامه برای آشنایی بیشتر هر یک از این روش‌ها را برایتان توضیح می‌دهیم.

روش چنگی در مخراج‌ کاری طلا و جواهر

اگر انگشتر نگین‌داری در خانه دارید کافیست نگاه دقیقی به طریقه سوار شدن نگین‌ها بر روی آن بیندازید. روش چنگی یکی از متداول‌ترین روش‌ها در سوار کردن نگین‌های ریز بر روی انگشترهای طلاست. حتماً پایه‌های چنگکی را از نزدیک دیده‌اید، در این روش سنگ‌ها توسط تعدادی چنگک بر روی پایه جواهر محکم می‌شوند. این روش از مخراج کاری انواع مختلفی دارد و گوهر نشانان هرکدام ممکن است تنها در یک یا دو مدل از این روش مهارت داشته باشند.

روش ریلی در مخراج ‌کاری طلا و جواهر

این نوع از مخراج کاری هم به وفور بر روی حلقه‌های ازدواج پیاده می‌شود. در روش ریلی نگین و یا سنگ‌ها بین دو دیواره محصور می‌شوند که ظاهر مطلوب‌تری به نسبت شیوه اول ایجاد می‌کند. این سبک از مخراج کاری یکی از محبوب‌ترین و البته زیباترین روش‌های مخراج کاری است که در صنعت ساخت طلا و جواهر کاربرد دارد.

روش کاسه‌ای در مخراج ‌کاری طلا و جواهر

روش کاسه‌ای را می‌توان به عنوان ساده‌ترین شیوه مخراج کاری معرفی کرد؛ که روش‌های مختلفی هم برای انجام آن به کار گرفته می‌شود؛ اما به طور کلی در این روش سعی می‌شود تا جواهرات به نحوی بر روی پایه نصب شوند که هیچ اثری از نحوه قرارگیری نگین بر روی فلز قابل مشاهده نباشد.

روش قلم خور در مخراج ‌کاری طلا و جواهر

و اما آخرین شیوه در مخراج کاری طلا روش قلم خور است. این روش تنها در نصب جواهراتی کاربرد دارد که ابعادی کوچک‌تر از یک‌دهم قیراط دارند. با این حساب می‌توان گفت که روش قلم خور یکی از سخت‌ترین شیوه‌های مخراج کاری است که فرد گوهر نشان باید برای انجام آن دقت و ظرافت بالایی از خود نشان دهد. تمام مراحل در این شیوه از مخراج کاری توسط شخص مخراجکار بدون کمک گرفتن از هیچ ابزار ماشینی صورت می‌گیرد که بسیار سخت و زمان‌بر است.

اگر به صنعت ساخت طلا و جواهر و عمل ظریف و دقیق مخراج کاری علاقه‌مند هستید ادامه این مطلب را در مقاله بعدیاز مجله گالری طلای روبی دنبال کنید.