عقیق چیست؟ انواع و خواص این سنگ

عقیق Agate ، گونه‌ای گوهر سنگی است که از کوارتز و سنگ یمانی تشکیل شده است و دارای انواع مختلف و رنگ‌های متنوعی است. عقیق‌ها به طور معمول، در میان سنگ‌های دگرگون شده و سنگ‌های آتشفشانی، شکل می‌گیرند. بر پایه تحقیقات باستان‌شناسی، نخستین موارد استفاده بشر از عقیق، به هزاره سوم پیش از میلاد و تمدن دره سند باز می‌گردد. در یونان باستان، از عقیق‌ها به منظور ساخت جواهر و زیورآلات، استفاده می‌شد. عقیق همچنین برای ساخت مهر و نشان‌های ویژه برای جنگجویان یونانی، مورد استفاده بوده است.

کانی‌شناسی عقیق

ترکیب شمیایی اصلی عقیق، Sio یا سیلیسیم دی اکسید است. عقیق از اقسام کوارتز است که مطابق جدول سختی شناسی کانی‌های معدنی موهس سختی برابر با 7 دارد. در بین کانی‌ها الماس با سختی 10 بالاترین درجه سختی را دارد و مقاوم‌ترین کانی به شمار می‌رود، در واقع می‌توان گفت عقیق اصل با 3 درجه اختلاف نسبت به الماس، سختی مناسبی دارد. همین سختی، یکی از راه‌های قیمت‌گذاری عقیق  و تشخیص اصل از نوع بدل آن است. برای مثال اگر یک انگشتر عقیق مصنوعی داشته باشید و با پارچه ابریشمی زبری روی آن را ماساژ دهید، روی آن خش می‌افتد اما سطح عقیق اصل با این کار جلوه و درخشندگی بیشتری پیدا می‌کند. گاهی در فرآیند تشکیل عقیق، عناصر شیمیایی دیگری نظیر آلومینیوم، آهن، منیزیم، کلسیم، نیکل، کروم در کنار آن قرار گرفته و وارد ساختار بلورین عقیق می‌شوند. این پدیده ممکن است باعث ایجاد انواع و رنگ‌های گوناگون عقیق شود. عقیق، درخشنده و دارای ساختاری بلورین است و گونه‌ای از آن دارای مقدار زیادی میکا است، که دلربا نامیده می‌شود. شکل بلورین عقیق، نازک و شش گوش است و این کانی در پتاسیم هیدروکسید ( KOH ) حل می‌شود.  

نحوه تشکیل عقیق

عقیق‌ها معمولا به صورت دانه‌هایی در حفره‌ها و منافذ موجود در سنگ‌های آتشفشانی یافت می‌شوند. این حفره‌ها محل خروج گازها از گدازه‌های آتش‌فشانی در حال سرد شدن هستند که در نهایت منجر به ایجاد یک بافت حفره‌ای و متخلخل در سنگ‌های آتش‌فشانی می‌شود. با ورود مایعات مملو از سیلیس به این حفره‌ها، مراحل شکل‌گیری عقیق، آغاز می‌شود. نخست، لایه نازکی از عقیق، مرسوم به لایه پرایمر یا آغازگر، سراسر سطوح حفره و دیواره‌های داخلی آن را می‌پوشاند، در ادامه شکل‌گیری ساختار بلورین عقیق به آرامی ادامه پیدا می‌کند. وضعیت و شرایط تشکیل و ترکیبات شیمیایی موجود در محیط، باعث تولید انواع متنوعی عقیق با ویژگی‌ها، نقش و نگارها و الگوهای رنگی متفاوت می‌شود.    به عنوان مثال، اگر مایعات حاوی سیلیس، به طور کامل، حفره را پر نکنند، نوعی عقیق به نام عقیق توخالی ( Hollow Agate ) ساخته می‌شود. چنان‌چه در هنگام تشکیل عقیق، اکسیدهایی از آهن  یا منگنز در محل موجود باشد، ممکن است در نهایت، سنگی دارای رگه‌های سبز با نام عقیق خزه‌ای یا عقیق شجر ایجاد شود. علاوه بر سنگ‌های آتشفشانی و سنگ‌های دگرگون شده، عقیق‌ها در شرایطی می‌توانند در میان سنگ‌های رسوبی مانند دولومیت و سنگ آهک نیز شکل بگیرند. شکل‌گیری عقیق همچنین در مجاورت سنگواره چوب‌ها، بقایای اجساد، صدف و فسیل جانورانی از جمله شکم‌پایان و مرجان‌ها مشاهده شده است.

استفاده از عقیق در صنعت و هنر

عقیق به دلیل استحکام بسیار بالا و مقاومت آن و عدم واکنش با مواد شیمیایی، در برخی صنایع مورد استفاده است. در تولید برخی از تجهیزات سنجش و اندازه‌گیری دقیق آزمایشگاهی، ساخت هاون‌های آزمایشگاهی و در ساخت ابزارهای مورد استفاده در صنایع چرم‌کاری، از عقیق استفاده می‌شود. عقیق همچنین در ساخت جواهرات و زیورآلاتی چون سنجاق سینه، گردنبند، انگشتر طلا و در ساخت مهر و تیله مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاریخچه عقیق

تئوفراستوس این سنگ را در قرن چهاردهم در رودخانه کشف کرد، کاسه‌ها و ظروف ساخته شده از جنس عقیق در دوران امپراتوری بیزانس ( روم شرقی- قسطنطنیه)، بسیار محبوب بودند و جمع‌آوری این کاسه‌ها در خانواده‌های ثروتمند اروپا در دوره رنسانس رواج داشته که امروزه در بسیاری از موزه‌ها نظیر لوور فرانسه این ظروف یا کاسه‌های ساخته شده، بسیار مورد اهمیت قرار می‌گیرند و از آ‌ن‌ها نگهداری می‌شود. سنگ عقیق یک سنگ نیمه قیمتی محسوب می‌شود و از جمله کانی‌های است که از تلفیق چند عنصر شیمیایی تشکیل شده است. از ویژگی‌های این کانی می‌توان ریزدانه بودن و روشن بودن رنگ را نام برد. انواع بافت این نگین به صورت، نیمه شفاف، مات و دارای جلای شیشه‌ای وجود دارد. از سه هزار سال پیش مصری‌ها از خواص سنگ عقیق برای ساختن مهره استفاده می‌کردند و امروزه نیز محبوبیت فراوانی دارد. یکی از مجموعه‌های بی‌نظیر شناخته شده که بیش از سه هزار کاسه از جنس عقیق در آن وجود دارد، متعلق به پادشاه پونتوس، بهرام است، که می‌توان از روی قدمت و نحوه جمع‌آوری این کاسه‌ها در آن دوران، حدس زد که چقدر در آن زمان ارزشمند و مورد توجه بودند، به طوری که خانواده‌های اشراف و ثروتمندان به دنبال جمع‌آوری کلکسیون‌های آن‌ها بودند. اولین بار تراش این گوهر نیمه قیمتی در سال 1548 میلادی اتفاق افتاد، اما به طور گسترده تراش‌های این نگین زیبا از ابتدای قرن شانزدهم به طور رسمی در آلمان توسط ایدار – اوبراشتاین انجام شد و تا به امروز نیز ادامه یافته است، به گونه‌ای که مراکز تراش‌کاری " ایدار "  بهترین مراکز جهت تراش این گوهر می‌باشند و روزانه حجم زیادی از انواع سنگ‌های قیمتی از تمام دنیا جهت تراش‌کاری و حکاکی وارد این مرکز می‌شوند.

انواع سنگ عقیق

 
 انواع مختلفی از این نگین قدیمی و زیبا با توجه به نوع شکل و ساختار لایه های آن وجود دارد، که به صورت زیر می‌باشند:

• عقیق خزه‌ای: اولین  نوع عقیق است که دارای محتویاتی از بلورهای سبز رنگ به شکل خزه می‌باشد.

• شجری: نوعی سنگ به رنگ خاکستری یا بی‌رنگ و نیمه‌شفاف است که بر روی سطح آن اشکال درخت گونه نقش بسته است.

• باباقوری: این نوع از لایه‌های دایره گونه موازی هم که دارای یک نقطه تیره رنگ در مرکز هستند، تشکیل شده است.

• آبدار: در این نوع سنگ مقداری آب وجود دارد که به زمان پیدایش آن مربوط است و در تراش‌های نازک از سنگ، آب داخل آن قابل رویت می‌باشد.
• مجوف: سنگی که دارای حفره های متعدد و توخالی زیادی است.
• دژی: نوعی ازعقیق که رو یا درون آن نقشه‌ای مانند دژهای قدیمی وجود دارد.
• منظره‌ای: درون این نوع گوهر اشکالی به شکل درختان و مناظر طبیعی مشاهده می‌گردد.
• لایه‌ای: در این نوع، لایه‌های سنگ موازی با یکدیگر می‌باشند.

مواردی که گفته شد، مهم‌ترین مد‌ل‌ها از انواع سنگ‌های عقیق هستند و همچنین می‌توان به مدل‌های آبی هلی، بنفش سلوی، آبی نواری و نوع آتشی آن اشاره کرد.

تنوع سنگ عقیق از نظر رنگ‌بندی

انواع عقیق معمولا به شکل لایه‌های مسطح هستند که وجود ناخالصی‌هایی با اشکال مختلف که گاهی اوقات منظره جذابی را ایجاد می‌کنند، باعث با ارزش شدن آن‌ها می‌شود. این نگین از نظر رنگ‌بندی انواع مختلفی دارد، این گوهر در بیش از 30 رنگ مختلف دیده شده است، با توجه به کیفیت رنگ و پدیده‌هایی که نشان می‌دهد، در زمره سنگ‌های نیمه قیمتی قرار می‌گیرد. ساختار میکروسکوپی آن‌ها، وجود مایع ، جامد، گاز و به ویژه حضور عناصر فلزی رنگ زا مانند قهوه‌ای، سفید، قرمز، خاکستری، صورتی، سیاه و سفید، سبز و زرد درآن نشان می‌دهد، که طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها را شامل می‌شوند. همچنین عقیق یمانی، سلیمانی و ... از دیگر انواع عقیق می‌باشند. نمونه‌هایی از انواع رنگ‌های بکار رفته در جواهرسازی به صورت زیر می‌باشند.

خواص عقیق بر روی بدن

عقیق تقریبا بر روی تمام قسمت‌های بدن از جمله: دستگاه گوارش، ریه، استخوان، کمر، شنوایی، چشم‌ها و ... تاثیر می‌گذارد، به طور مثال:

• عقیق برای بیماری‌های چشمی و ناتوانی‌های چشمی بسیار موثر است.
• همچنین یک داروی تقویتی برای دستگاه تولید مثل است و یک عامل بازدارنده برای خونریزی‌های شدید ماهانه بانوان می‌باشد.
• از این سنگ برای درمان سردرد، گرفتگی عضلانی و دردهای کمر و ستون فقرات استفاده می‌کنند.
• برای درمان و معالجه بیماری‌های صرع، کلیه، روده، پرستات، احتقاق و ورم‌ها نیز می‌توانیم از آن کمک بگیریم.
•  سنگ عقیق ریه‌ها، معده، کبد و مغز را تقویت‌ می‌کند و محرکی برای دستگاه گوارش می‌باشد.
• در درمان استرس، اضطراب، میگرن، انواع سردرد و بیماری‌های عصبی مفید است.
• این سنگ همچنین برای بیماری‌های پوستی از جمله آکنه بکار می‌رود.

روش استفاده از عقیق

برای درمان بیماری‌های پوستی مانند آکنه باید سنگ را در بالای پوست نگه‌داشته و برای مدت چند دقیقه به صورت دایره وار حرکت دهید. برای استفاده در موارد دیگر باید یک قطعه سنگ عقیق قرمز را به مدت ده دقیقه داخل مقداری آب نمک قرار داده و پس از آن عقیق را خارج نموده و به مدت پنچ دقیقه در آفتاب بگذارید. سپس آن را به مدت ده الی پانزده دقیقه بر روی محل درد قرار دهید. این عمل را روزی یک الی دو بار تکرار کنید. چنانچه سه بار محل درد داغ شد، نشانه‍‌ی بهبودی می‌باشد و دیگر نیاز به انجام این روش نیست. بهتر است در این مدت استراحت نموده و محل درد تکان نخورد، چرا که منجر به خارج شدن انرژی‌های درمانی می‌شود.

خواص ماورائی عقیق

از دیرباز، قبایل و ملل کهن جهان، عقیق را سنگ مقدسی می‌دانسته‌اند و آن را از خود دور نمی‌کرده‌اند، عقیق سنگی است که آن را حرز و حامی انسان در مقابل بلایا و حوادث به ویژه در جنگ‌ها می‌شمارند و برای افزایش درآمد و رونق کسب و کار و آسان شدن کارها بسیار مفید است. همانطور که گفتیم برای تقویت نقاط مختلف بدن و برقراری تعادل و هماهنگی در آن‌ها بسیار مفید است و عقیق اثری فراوان دارد و علاوه بر زدودن انرژی‌های منفی از محیط، سبب پاک‌سازی هاله‌ای از انرژی‌های منفی می‌شود.  همچنین عقیق برای تعالی روحی و شادابی و آرامش آن و بر طرف شدن غم و غصه و ناراحتی‌های روحی بسیار موثر است. ارتعاشات این سنگ انسداد و موانع درونی را از بین می‌برد و انرژی منفی را از ما دور می‌کند. توصیه می‌شود آن را در آپارتمان‌ها بکار برید تا از نیروهای منفی به دور باشید. سنگ عقیق به " سنگ عزت نفس " هم مشهور است و برای تقویت حس احترام به نفس و ارزش قائل شدن برای خویشتن به کار می‌رود. رنگ‌های نارنجی تیره این سنگ به خوبی بیانگر نیروی تقویت کننده چاکراهای اول و دوم و سوم در این سنگ است و باعث حس امنیت و عشق به خویشتن می‌شود. رگه‌های صورتی رنگ موجود در این سنگ، عشق و علاقه را در بین والدین و فرزند تقویت می‌کند. از دیگر مواردی که به این سنگ نسبت می‌دهند، شامل موارد زیر می‌باشند:

• سنگ عقیق، سنگ شهامت، حفاظت و قدرت است.
• این سنگ کاهنده ترس‌ها است.
• پیشرفت معنوی شخص را موجب می‌شود.
• مراقبه و مراسم مذهبی را ساپورت می‌کند.
• تسهیل قدرت بیان و سخنوری.
• ایجاد خوش شانسی
• برکت رزق و روزی
• شادی و سلامتی
• محافظت در برابر حوادث

چگونه عقیق اصل را از مصنوعی تشخیص دهیم

ساده‌ترین روش برای تشخیص این موضوع مراجعه به کارشناسان این حوزه است اما همیشه متخصص سنگ شناسی در دسترس ما نیست، برای همین باید از راه‌کارهای دیگر استفاده کرد، که در زیر برای شما بیان می‌کنیم:

• معمولا سنگ‌های تقلبی سبک‌تر از سنگ‌های اصلی هستند، همچنین اگر نگین انگشتر یا گردنبند عقیقی که خریده‌اید با یک ضربه کوچک خراش بردارد، متاسفانه احتمال تقلبی بودن آن وجود دارد.
• به میزان شفافیت سنگ دقت کنید، شفافیت نوع طبیعی آن به خوبی نوع مصنوعی نیست. در واقع عقیق طبیعی از مقداری هرج و مرج و بی‌نظمی در شفافیت برخوردار می‌باشد و بعضا می‌توان درون آن خطوط و ابرهایی دید، در حالی که نوع مصنوعی از شفافیت بسیار خوبی برخوردار بوده که مثل شفافیت ظروف شیشه‌ای می‌باشد. البته توجه داشته باشید که سنگ اصل شفاف و صاف هم وجود دارد، ولی بسیار کمیاب و قیمتی است.  
• نگین طبیعی دارای رنگی روشن و متمایز است، در حالی که نوع بدلی از روشنایی کمتری برخوردار می‌باشد. سنگ طبیعی از رنگ‌های روشن و رگه‌های واضح برخوردار است. اگر با دقت به نوع طبیعی نگاه کنید، لکه‌های قرمز متراکم کوچک در نوارهای قرمز قابل مشاهده می‌باشد. در حالی که نوع مصنوعی، دارای الگوی گلبرگی می‌باشد. برای همین الگوی منحصر به فردی که در ساختار سنگ عقیق سرخ اصل وجود دارد، این سنگ بسیار کمیاب و گران‌قیمت می باشد.
• سنگ عقیق اصل در تابستان خنک و در زمستان گرم است، در حالی که دمای نوع مصنوعی با تغییر دمای محیط تغییر می‌کند، یعنی در روزهای گرم، گرم و در روزهای سرد، سرد است.
• سنگ عقیق اصل با آتش سوزانده نمی‌شود.
• عقیق اصل می‌تواند بر روی شیشه خط بی‌اندازد.
• عقیق یمنی در مقابل نور اشکالی همچون حباب یا کندوی زنبور از خود نشان می‌دهد.
• اشیاء نوک تیز برروی عقیق اصل اثری ندارند مگر این که مانند الماس درجه سختی بالایی داشته باشند.

لازم به ذکر است، هیچ کدام از این روش‌ها یک روش دقیق  و قطعی برای اثبات اصل یا مصنوعی بودن یا تعیین قیمت سنگ عقیق نیست، بلکه برای تشخیص دقیق نیاز به یک متخصص و فرد خبره در زمینه گوهر شناسی می‌باشد.
 

 قیمت سنگ عقیق

این نگین زیبا و پرطرفدار در ایران و جهان بسیار مشهور است و به علت اهمیت و خواصی که دارد، استفاده از آن بسیار توصیه شده است. قیمت سنگ عقیق با توجه به انواع رنگ‌بندی که دارد متفاوت است، این رنگ‌بندی شامل عقیق سیاه، قرمز، سبز و همچنین زرد است، همچنین عواملی چون: کمیابی، رنگ، وزن، مکان استخراج، نوع برش، میزان شفافیت، ناخالصی‌ها و... می‌توانند بر قیمت تاثیر بگذارند. قیمت سنگ عقیق سرخ مخصوصا نوع یمنی آن به دلیل کمیاب و خاص بودن بسیار گران‌تر از سایر عقیق‌ها می‌باشد. پس برای تعیین قیمت عقیق باید عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار داد، پس حتما باید این کار توسط یک کارشناس حرفه‌ای انجام شود. یادتان باشد قدمت و کهنه بودن سنگ یک مزیت محسوب می‌شود و در قیمت آن بسیار تاثیر دارد.  

کلام آخر

در آخر باید بدانید که نحوه نگهداری و شارژ قدرت‌های عقیق درعین سادگی، بسیار مهم است، شما می‌توانید در هفته یک‌بار عقیق را در آب جاری بشوئید و در معرض اشعه خورشید قرار دهید. عقیق به دلیل بافت کوارتزی که دارد، خیلی به مواد شوینده حساس نیست، اما برای مراقبت بیشتر بهتر است کمتر در معرض مواد شوینده و تغییرات دمایی و ضربه قرار گیرد. برای شارژ و تقویت خواص سنگ عقیق کافی است آن را 2 ساعت در آب زلال قرار دهید و بعد به اندازه 3 دقیقه نه بیشتر و نه کمتر زیر تابش مستقیم نور خورشید بگذارید. اگر از سنگ عقیق خود به خوبی نگهداری کنید در هنگام فروش از ارزش آن کم نخواهد شد.