سنگ اوپال چیست؟ کاربرد اپال در جواهرات

سنگ اوپال یکی از زیبا‌ترین سنگ‌های قیمتی بوده و قرن‌هاست در جواهرات و زیورآلات مختلف زنانه و مردانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اوپال این سنگ محبوب‌ و زیبا، سنگ ماه اکتبر یا همان ماه مهر خودمان است. یک سنگ تقریبا کمیاب و به همان اندازه شکننده که در انواع مختلفی در طبیعت وجود دارد، مدل‌های اوپال آتشین، اوپال مکزیکی، اوپال پرو و اوپال کنیاک، جزو گران‌قیمت‌ترین‌ سنگ های اوپال دسته بندی می‌شوند. جذابیت و محبوبیت این سنگ به خاطر تکه‌های کوچک سیلیس درون آن است که زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. مخصوصا وقتی در مجاورت نور قرا می‌گیرد، جذابیت شگفت انگیزی را ایجاد می‌کند که بسیار مسحور کننده و زیباست. این عقیق گران‌بها و زیبا می‌تواند هر طیف رنگی را با شدت و کیفیت مختلف ساطع کند. بهترین اوپال‌ها دارای قیمت بالایی هستند و با الماس، یاقوت، یاقوت کبود و زمرد رقابت می‌کنند. انواع قیمتی آن دارای بازی رنگ زیادی هستند و همین ویژگی قیمت‌شان را بالا می‌برد. این در حالی است که انواع معمولی سنگ اوپال در اغلب مواقع به صورت مات، نیمه شفاف و فاقد بازی نور هستند و قیمت ارزان‌تری دارند. از نظر کانی شناسی، اوپال یک دی اکسید سیلیسیم آبدار با ترکیب شیمیایی Sio2 است. این سنگ یک آمورف بوده که فاقد ساختار بلوری و ترکیب شیمیایی مشخص است و حاوی مقدار متغیری آب است. اوپال در واقع یک سنگ ظریف و نرم است که از نظر سختی از 5.5 تا 6.5 درجه بندی می‌شود. اوپال یک ژل سیلیکات سخت شده است که حاوی 5-20 % آب است. بعضی از اوپال ها اگر بعد از استخراج خیلی سریع خشک شوند ممکن است ترک بخورند. اوپال‌ها ممکن است تا حدی متخلخل باشند، در این صورت غوطه ور شدن در مایعات غیر از آب برای آنها خطرناک است. نا خالصی‌ها در این کانی شامل فیلم‌های نازک رنگی، کریستال‌های کوچک منشوری که در نوع مکزیک دیده می شود و اوپالسنس در نوع شیری رنگ هستند. پدیده بازی رنگ در این گوهر سنگ به دلیل شکست نوری بین گلوله‌های سیلیسی بوجود می‌آید. اوپال سیاه پدیده فلورسنس ندارد ولی نوع سفید آن می‌تواند درخشندگی سفید رنگ یا فلورسنس داشته باشد. این کانی ممکن است همراه ماسه سنگ، مارل، لیمونیت، ریولیت و بازالت یافت شود. اوپال‌های کامن در کنار انواع قهوه‌ای و ماتریکسی مشاهده می‌شوند. از نام‌های دیگر اوپال می‌توان به "عین الهر" و "عین الشمس" اشاره کرد. این سنگ ممکن است بی رنگ باشد ولی در رنگ‌های سفید، آبی، شیری، خاکستری، سرخ، زرد، سبز، قهوه‌ای و سیاه یافت می‌شود. البته کمیاب‌ترین گونه اوپال، رنگ سرخ روی زمینه سیاه است. در گذشته باورهای باستانی زیادی در مورد قدرت‌ها و خواص سنگ اوپال وجود داشت. از طلسم‌های سیاه تا نیروی خوشبختی باعث شده جایگاه تاریخی خاصی بین فرهنگ‌های مختلف داشته باشد. حال برای اینکه با تمامی ویژگی‌ها، مشخصات، خواص، انواع رنگ‌ها و حتی کاربردهای سنگ اوپال بیشتر آشنا شوید، از شما دعوت می‌کنیم در این مقاله با ما همراه باشید.

تاریخچه و منابع سنگ اوپال در جهان

بزرگترین معادن و منابع اوپال در استرالیا قراردارد. اوپال به عنوان سنگ ملی استرالیا نیز شهرت دارد، زیرا 97 % منابع این سنگ در استرالیا واقع شده است. همچنین استرالیا اولین کشوری بود که اقدام به استخراج  و تولید سنگ اوپال کرد. شما می‌توانید با کیفیت‌ترین اوپال‌های جهان را در سرزمین کانگروها و تنبل‌ها پیدا کنید. امروزه بیش از 90 % اوپال‌های گران‌بهای جهان در استرالیا تولید می‌شوند. بزرگ‌ترین معادن در مناطق کوبرپدی، نیوساوت ولز، لایتینگریج، وای تکلیف و کوئینزلند وجود دارند و جزو تولیدکنندگان برتر اپال جهان می‌باشند. کوئینزلند استرالیا دارای بولدر اپال قلوه سنگی است که شامل رگه‌های نازک اپال در سنگ آهن یا ماتریس سنگ ماسه می‌باشند. بولدر اپال استرالیا در هیچ جای دیگر دنیا وجود ندارد و بسیار باارزش می‌باشند. بعد از استرالیا،  مکزیک بزرگ‌ترین تولید کننده اپال در جهان می‌باشد. اوپال آتشین و آبدار از مهم‌ترین تولیدات آن می‌باشد و کانی‌های این منطقه از اپال‌های استرالیایی شفاف‌تر هستند. برزیل نیز در استان Piaui، Manaus که در شمال آن واقع شده اند دو معدن مهم اپال گران‌بها دارد. حتی سنگ‌های اپال سفید این منطقه آنقدر شبیه اوپال سفید استرالیایی هستند که گاه در بازار با این نام ارائه می‌شوند. محکم‌ترین و مقاوم‌ترین اپال جهان در برزیل استخراج می‌شود، اپال‌های این منطقه، پوسته پوسته و ترک نمی‌خورد و پدیده بازی رنگ‌ها را بخوبی نشان می‌دهند. اوپال جزو سنگ‌هایی است که از قرن‌ها پیش ارزشمند شناخته می‌شده است و اغلب خاندان‌های سلطنتی مالک آنها بوده‌اند. تا پیش از کشف منابع اوپال در استرالیا در قرن نوزدهم، این سنگ بیشتر در نزدیکی روم و در منطقه‌ای که امروزه به نام اسلواکی می‌شناسیم پیدا می‌شده و به همین علت رومیان بیش از سایر ملل این سنگ را می‌شاخته‌اند و از آن در تزیین تاج و تخت امپراتور‌های خود استفاده می‌کردند.این سنگ زیبا بقدری وسوسه‌انگیز و دلرباست که در طول تاریخ بارها و بارها در کلکسیون‌ها و مجموعه‌های اشرافی راه پیدا کرده است. از جمله می‌توان به اپال ملکه یا چشم گربه آنداموکا اشاره کرد که به ملکه الیزابت دوم پیشکش شده است. یا می‌توان به ناپلئون بناپارت اشاره کرد که برای هدیه دادن به ژوزفین سنگ مدل چشم گربه‌ای را انتخاب کرد. ساعت دیواری رو به روی بخش پذیرش ترمینال گراند سنترال منهتن نیویورک، نیز یکی از معروف‌ترین اپال‌های تاریخ است. با ارزش‌ترین عقیق‌ها از کوئیزلند و نیو ساوت ولز در استرالیا تهیه می‌شوند که از زمان کشف در درهه 1870 تولید کننده اصلی عقیق بوده‌اند. به غیر از کشورهایی که نام بردیم، ژاپن، اندونزی، گوآتمالا و آمریکا، انگلیس، کانادا، جمهوری چک و اسلواکی هم از دیگر کشورهای مطرح در زمینه استخراج اوپال‌های مرغوب هستند.

انواع سنگ اوپال در طبیعت کدامند

اوپال یک سنگ جواهر نادر و بسیار کمیاب است و متاسفانه به همان اندازه که کمیاب است، شکننده هم هست. این سنگ نادر از قیمت بالایی برخوردار بوده و انواع مختلفی از آن در ذخایر سراسر جهان یافت می‌شود، که شامل موارد زیر می باشند:

سنگ اوپال کامن (Common )

این نوع اوپال معمولا، مات و بدون درخشندگی بوده و دارای اسامی متعددی در بازار جواهرات می‌باشد، از جمله این اسامی می‌توان به:

• اپال عسلی (  Honey Opal ) که به انواع نمونه‌های زرد رنگ گفته می‌شود.

• اپال پراز یا کریزواپال (  Chryso Opal ) انواع سنگ مات و بی رنگ نزدیک به قهوه‌ای با درخشندگی موم مانند است.
• اپال شیری که مانند مروارید نیمه شفاف و شیری رنگ است و به نوع مات آن اپال چینی گفته می‌شود.
• اپال خزه‌ای ( Moss Opal) به نوعی که دارای اشکال درختی شکل باشد گفته می‌شود.

سنگ اوپال آتشین

این نوع سنگ به دلیل رنگ نارنجی که دارد آتشین نامیده می‌شود. اوپال آتشین در مقابل فشار خیلی شکننده و حساس می‌باشد. در این کانی پدیده اپالسنس دیده نمی‌شود و غالبا غیر شفاف هست. نمونه‌های گران‌قیمت و کمیاب آن شفاف و بدون ناخالصی هستند. منابع این کانی در مکزیک، گوآتمالا، استرالیا، برزیل، هندوراس، ترکیه و ایالات متحده وجود دارند.

سنگ اوپال گران‌بها

این نوع سنگ اپال همیشه دارای آب بوده، حتی تا 30% وزن خود می‌تواند آب داشته باشد. ویژگی باارزش آن، پدیده اپالسنس بوده و رنگ‌های آن در زوایای مختلف طیف نوری به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. بلورهای ریز اکسیدی از جنس ماده سیلیسی با نام اپالین ( Opaline) که در واقع نقاطی از اوپال در لایه‌های متفاوت که از سنگ میزبان حاصل می‌شوند، باعث ارزشمندی این کانی شده است. بیشتر رگه‌های این نوع گوهر سنگ در استرالیا به ضخامت یک تا دو میلیمتر می‌باشند. از ذخایر آن می‌توان به کوئینزلند، چک اسلواکی، برزیل، گواتمالا، هندوراس، ایالات متحده و ژاپن نام برد. این نوع اپال را به صورت کابوشن تراشیده تا بازی رنگ‌ها کاملا مشهود شود.

اپال ارگون ( Oregon Opal)

این نوع تنها در تپه اپال در ارگون آمریکا یافت می‌شود. این سنگ تصادفی توسط یک چوپان حدود 100 سال پیش کشف شده و اغلب با سایه مایل به آبی دیده می‌شود، اما ممکن است به قرمز یا زرد و به ندرت آتشین نیز نمایان شود.

اپال اویهی آبی (Owyhee Blue Opal)

این نوع نیز در سال 2003 در آرگون آمریکا کشف شد و رنگ آبی سیر آن از نظر سایه رنگ شبیه کلسدونی آبی با کیفیت است. 

جیراسول یا اپال خورشیدی ( Girasol Or Sun Opal)

این نوع مانند اوپال آتشین شفاف و تقریبا بی رنگ است و درخشندگی متمایل به آبی و زمینه رنگ قرمز دارد.

اوپال آبدار مکزیکی ( Mexican Water Opal)

این نمونه نیز نوعی اوپال آتشین بوده که فقط در مکزیک وجود دارد و به صورت شفاف و بی رنگ متمایل به قهوه‌ای دیده می‌شود.

اوپال اتیوپی ( Ethiopian Opal)

امروز اتیوپی دومین تامین کننده بازار اوپال در جهان را دارد. تا قبل از یافتن ذخایر اوپال اتیوپی، تنها ذخایر بزرگ اوپال در صد سال گذشته مربوط به استرالیا بود که 95 درصد اوپال های بازار از این معادن تولید می‌شد. کشفی کوچک در سال 1994، اتیوپی را در نقشه اوپال جهانی قرار داد. به دنبال آن اکتشافات مهمی در سال 2013 تا 2018 اتفاق افتاد. این ذخایر اوپال‌های گران‌بها زیبا، اوپال آتشین، اوپال سیاه همراه با بازی رنگ خارق العاده در رنگ بندی و طرح‌های مختلف را شامل می‌شوند.

خواص سنگ‌های اوپال

برای کسانی که به قدرت شفابخشی و درمانی سنگ‌ها اعتقاد دارند، اوپال سنگ خوبی برای بر طرف کردن عفونت‌ها و بیماری‌های چشمی و همین‌طور بهبود فرآیندهای درمانی دیگر به شمار می‌رود. گفته می‌شود، این سنگ در درمان افسردگی، خون سازی، بالابردن تعداد گلبول‌های قرمز، دفع انرژی‌های منفی، منظم کردن فشار خون بسیار موثر است. سنگ‌های اوپال می‌توانند در هضم غذا و تقویت معده و روده نیز مفید باشند. در گذشته از سنگ اوپال به منظور جلوگیری از کم خونی و مبارزه با انواع بیماری‌های خونی استفاده می‌شد که بسیار موثر بود.

خواص انواع سنگ اوپال در چاکرا درمانی

بسیاری معتقدند، علاوه بر خواصی که بر شمردیم، انواع سنگ اوپال در فرآیند‌های درمانی و بازکردن چاکرا‌های مختلف بدن می‌توانند موثر باشند. در زیر به بررسی انواع سنگ اوپال و نقش آن‌ها در چاکرا‌های بدن می‌پردازیم.

سنگ اوپال معمولی

عنصر آن زمین است و باعث گشایش درونی از طریق شفای آسیب‌های روحی می‌شود. تمام رنگ‌های اوپال معمولی بصورت ملایم و در سطح انرژی پایین در فرآیندهای درمانی مثل آرامش بخشی دخیل هستند. نوع قهوه‌ای و سیاه آن ریشه، طحال و اندام تناسلی( چاکرای اول و دوم )، نوع صورتی آن قلب( چاکرای چهارم)، نوع آبی آن به چشم سوم (چاکرای پنجم و ششم ) و نوع سفید آن تاج ( چاکرای هفتم ) را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اوپال سفید گران‌بها

عنصر آن آب است و این نوع سنگ برای تمامی چاکراها مناسب بوده و انجام مدیتیشن در سنگ درمانی با آن، عامل تسهیل و تصفیه درونی است، که به اتصال با خویشتن برتر منجر می‌شود. اوپال سفید گران‌بها در واقع یک تقویت کننده احساسی است و ناخالصی‌های درونی وجود ما را از بین می‌برد.  

اوپال سیاه گران‌بها

عنصر آن طوفان است، از خواص آن می‌توان به تقویت ریشه( چاکرای اول ) و تاج ( چاکرای هفتم ) اشاره نمود. این سنگ اراده فرد را تقویت کرده و وی را از عمیق‌ترین ترس‌های وجودی خود رها می‌کند. اگر به درستی از این سنگ استفاده شود می‌تواند فرد را در دریافت نور و زیبایی که در میان بخش‌های تاریک وجود خویش دارد، یاری دهد.

اوپال آتشین

عنصر آن آتش است. این سنگ به تنظیم و تقویت چاکرای دوم که متعلق به خلاقیت و اندام تناسلی است، می‌پردازد. اوپال آتشین باعث تقویت دستگاه تولید مثل گردیده و به شخص سرزندگی و انرژی القا می‌کند. این سنگ با رنگ‌های قرمز، نارنجی و زرد به ترتیب برای تنظیم فعالیت چاکراهای اول، دوم و سوم مفید است و می‌تواند به بازشدن این چاکراها کمک کند.

اوپال ارگون

اوپال ارگون هم دارای عنصر طبیعی آتش است و چاکرای سوم یعنی ناف، چاکرای چهارم ( قلب) و چاکرای هفتم ، تاج را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. این سنگ در چاکرا درمانی باعث تسهیل کشف الگوهای منفی گذشته که فرد را به عقب رانده و مانع پیشرفت بوده‌اند، می‌شود و شما را در رسیدن به آرزوها در مسیری عاشقانه ترغیب می‌کند.

اوپال اویهی آبی

عنصر آن آب است و در چاکراهای پنجم ( گلو)، ششم ( چشم سوم ) و سوم ( ناف) کاربرد دارد. رنگ آبی این اوپال تاثیر قابل توجهی بر چاکرای گلو دارد و می‌تواند به برطرف کردن مشکلات مربوط به این چاکرا مثل مشکل در تکلم و بیماری‌های غده‌ی تیروئید کمک کند.

کاربرد اوپال در طلا و جواهر

کاربرد اوپال در طلا و جواهرات از قدیم مرسوم بوده است. اوپال را می‌توان به عنوان دانه‌های ریزی در گردنبند یا یک قطعه بزرگ در مرکز یک انگشتر طلا زنانه قرار داد. البته بخاطر ظرافت اوپال، بهتر است در انگشتر مورد استفاده قرار نگیرد. اما معمولا همراه با سنگ‎های قیمتی دیگر در تزئین گردنبند طلا می‌توان از آن استفاده کرد.به طور کلی بخاطر نرمی نسبی آن برای گوشواره طلا، گل سینه و آویز و پلاک طلا مناسب‌تر است. معمولا اوپال شکلاتی، تخت سنگی و ماتریسی برای زیورآلات مردانه مورد استفاده قرار می‎گیرند. جالب است بدانید پوشیدن و استفاده از جواهری که نگین اوپال دارد، باعث می‎شود تا این سنگ سالم‌تر و درخشان‌تر باقی بماند.      

نکات مهم در نگهداری و تمیز کردن سنگ اوپال

یکی از ایرادهای اوپال، شکننده بودن آن است که آن را در معرض ابتلا به ترک و خشکی قرار می‌دهد. البته اوپال تهیه شده در آزمایشگاه از دوام بیشتری نسبت به اوپال طبیعی برخوردار است. به همین دلیل اوپال شبیه سازی شده در آزمایشگاه‌ها نسبت به تغییرات دما، رطوبت و گرما آسیب پذیری کمتری دارد. برای نگهداری درست و مطمئن اوپال، بهتر است آن را درون کیسه مخصوص جواهرات بگذارید و چند قطره آب روی سطح کیسه بپاشید، سپس آن را درون یک کیسه پلاستیکی قرار دهید. محل نگهداری اوپال حتما باید مرطوب باشد. حدودا بین 2 تا 10 درصد حجم بیشتر اوپال ها را آب تشکیل داده است. به همین خاطر اگر آب خود را از دست بدهند و خشک شوند، ممکن است ترک بردارند. همچنین اگر اوپال در معرض تغییرات دمایی شدید قرار داشته باشد هم ممکن است، بشکند یا ترک بردارد. بنابراین هرگز سنگ اوپال را از مکان خیلی سرد به مکان خیلی گرم و برعکس نبرید. و هیچ وقت اجازه ندهید اوپال در معرض گرما، شعله آتش، مواد شیمیایی و صابون قرار گیرد. برای تمیز کردن سنگ اوپال لازم است پودر صابون غیر عطری و ملایم را با نصف لیوان آب ولرم مخلوط کنید. اگر اپال شما یکپارچه است، سنگ را چند ثانیه درون محلول صابون حرکت دهید و سپس آن را با یک پارچه میکروفایبری یا پارچه‌ای که پرز نمی‌دهد، خشک کنید. اگر اوپال شما دو یا سه لایه است، به هیچ وجه جواهر را درون محلول صابون قرار ندهید، زیرا چسبی که لایه‌های سنگ را به هم وصل کرده، باز می‌شود و جواهر شما از شکل می‌افتد. برای تمیز کردن این سنگ‌ها، چند قطره از محلول آب و صابون را روی سنگ بمالید، سپس با پارچه بدون پرز یا پارچه میکروفایبری روی سطح سنگ را تمیز کنید. مراقب باشید که دستمال را روی سنگ خیلی فشار ندهید.

اوپال مصنوعی چیست؟

اوپال‌های مصنوعی ساخته دست بشر، از همان ساختار شیمیایی سنگ طبیعی برخوردارند. البته اگر اوپل مصنوعی حاوی مواد اضافی مانند پلاستیک‌های جورواجوری باشند که در اوپال‌های طبیعی پیدا نمی‌شود، می‌توان آن‌را اوپال مصنوعی نامید. اوپال مصنوعی ممکن است دولایه یا سه لایه باشد. اوپال‌های دوبل یا دولایه از یک اوپال واقعی و یک لایه ماده دیگر چسبیده به پشت سنگ تشکیل شده‌اند. اوپال‌های سه لایه یک لایه سوم اضافی در قسمت بالای سنگ دارند. علت دولایه یا سه لایه بودن اوپال مصنوعی این است که، تمام اوپال‌ها مقداری آب دارند و آنهایی که درصد آب بالاتری دارند ممکن است آب خود را از دست بدهند و ترک بردارند. در نتیجه، دوام سنگ اوپال کم می‌شود. به همین دلیل برای جلوگیری از شکسته شدن سنگ، آن را دولایه ( دوبلت) یا سه لایه ( تریپلت) می‌کنند. برای این کار هم از سنگ کریستال و اونیکس استفاده می‌کنند. معمولا سنگ کریستال را بالا و اونیکس را پایین قرار می‌دهند.

روش‌های تشخیص اوپال مصنوعی از طبیعی

 نمونه‌های مصنوعی نسبت به سنگ اوپال طبیعی بیشتر متخلخل یا حفره‌دار هستند. اوپال‌های مصنوعی تراکم کمتری نسبت به یک اوپال طبیعی دارند و به همین دلیل سنگ‌های مصنوعی سبک‌تر از نمونه طبیعی هستند. اپال‌های مصنوعی در زیر ذره‌بین دارای الگوی رنگ مرتب و منظم‌تری هستند، در حالی که سنگ اوپال طبیعی چنین نظم و ترتیبی در رنگ خود نشان نمی‌دهد. یکی دیگر از مقیاس‌های تشخیص این است که وقتی نور فرابنفش به آن می‌تابانیم، شفاف نیست و نور را از خود عبور نمی‌دهد.

قیمت سنگ اوپال

قیمت اوپال به طبیعی و مصنوعی بودن آن و همچنین به میزان بازی نور آن بستگی دارد. بدون شک نمونه‌های طبیعی ازانواع مصنوعی گران‌تر هستند. همچنین عوامل دیگری هم مانند رنگ، سختی، الگوی روی سنگ و وزن آن در ارزش‌گذاری سنگ اوپال دخیل هستند. هر چه سنگ، بازی نور مشهودتری را به نمایش بگذارد، ارزش بیشتری دارد و همچنین برخی رنگ‌های اوپال مانند قرمز، ارغوانی و بنفش نسبت به سایر رنگ‌ها محبوبیت بیشتری دارند. از آنجا که اپال سختی نسبتا پایینی دارد، معمولا آن را با روش‌های مختلف مثل استفاده از لایه‌هایی از سنگ آهن مقاوم به‌سازی می‌کنند و همین باعث افزایش ارزش اوپال می‌گردد.

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم شمارا با اوپال این سنگ قیمتی و ارزشمند آشنا کنیم. اکنون می‌دانید که هر چه زمینه سنگ اوپال تیره‌تر باشد، پدیده بازی رنگ و نور آن واضح‌تر دیده می‌شود، در نتیجه با ارزش‌تراست. پس می‌توان گفت اوپال سیاه از اوپال سفید ارزش بیشتر و قیمت بالاتری دارد. اوپال به دلیل اینکه از سیلیکات‌های آبدار تشکیل شده است باید هر چند وقت یکبار آن را در آب قرار دهید تا سالم بماند و دچار شکستگی نشود.