علت تغییر رنگ طلا چیست؟

عیار طلای خالص 24 است، در این شرایط این فلز درخشان و زیبا آنقدر نرم بوده که نمی‌توان از آن در صنعت طلا و جواهر استفاده کرد، برای این که بتوانید از طلا اکسسوری‌های مختلف مانند دستبند، گردنبند و .. بسازیم، باید سایر فلزات را در مقادیر مختلف به آن اضافه کنیم که در این صورت یک آلیاژ جدید بدست می‌آید و می‌توان با کمک آن انواع زیورآلات طلایی را ساخت. تغییر رنگ طلا در واقع حاصل واکنش سایر فلزاتی است که با طلا ترکیب شده‌اند.

انواع رنگ طلا

نکته مهم و اساسی این است که، طلا در هر رنگ و شکلی، ارزشمند بوده و با آب کردن آلیاژ مورد نظر، می‌توان طلای خالص را از آن خارج نمود. اضافه شدن سایر فلزات به طلا، باعث به وجود آمدن رنگ‌های مختلفی می‌شود، که به واسطه آن‌ها اکسسوری‌های طلایی با رنگ‌های متنوع را خواهیم داشت. انواع رنگ‌های طلا شامل :

• طلای زرد، که حاصل ترکیب طلا با مس و نقره بوده و هر چه میزان فلزات دیگر بیشتر باشد، رنگ زرد آن کمتر خواهد شد.
• طلای سفید حاصل ترکیب طلای خالص با فلزات سفید رنگ مثل نیکل، پالادیوم، نقره و روی است. بر روی تمام طلاهای سفید یک روکش از رودیوم وجود دارد که به آن جلا می‌دهد.
• رزگلد یا طلای روسی حاصل ترکیب طلا با مس بوده که باعث ایجاد یک تم قرمز رنگ و استحکام آلیاژ می‌شود. گاهی مقدار کمی نقره هم به این ترکیب اضافه می‌کنند.
• ترکیب طلای خالص با کبالت منجر به طلای سیاه می‌شود، که معمولا با یک روکش از رودیوم و روتنیوم پوشیده می‌شود. تولید این سبک طلا بسیار دشوار بوده و گران‌قیمت‌تر از بقیه رنگ‌های طلا است.
• طلای سبز نیز حاصل افزودن فلزات نقره، مس و روی به طلای خالص بوده و کاربرد محدودی در بین عامه مردم دارد.   

علت تغییر رنگ طلا چیست؟

یکی از ویژگی‌های مهمی که ارزش طلا را دو چندان کرده، عدم واکنش پذیری آن با مواد شیمیایی بوده، که در واقع در مورد طلای 24 عیار صادق است، اما سایر آلیاژهایی که در ترکیب با  طلا برای ساختن زیورآلات و اکسسوری ها استفاده می‌شوند، با اکسیژن و رطوبت، واکنش شیمیایی داده و باعث سیاه و کدر شدن سطح طلا می‌شوند. به عبارت دیگر کدر شدن طلا به دلیل خرده شدن سطح آن بوده که با تیرگی همراه است، به این رویداد پوسته سیاه می‌گویند که یکی از مشکلات شایع در اکسسوری‌های طلایی است. نکته مهم دیگرآن که، هر چه عیار طلا بالاتر باشد، امکان سیاده شدن و تغییر رنگ طلا بسیار کمتر خواهد بود، چرا که میزان بیشتری طلا در ساختار اکسسوری وجود دارد، که هیچ واکنش شیمیایی انجام نمی‌دهد. عامل دوم سیاه شدن طلا، آبکاری آن است، تقریبا تمام زیورآلات طلا برای اینکه درخشان و براق باشند با یک لایه طلا یا رودیوم آبکاری می‌شوند. اگر کیفیت آبکاری خوب نباشد، می‌تواند منجربه سیاه شدن طلا شود.

عوامل خارجی موثر در تغییر رنگ طلا

به طور معمول از آلیاژ نیکل در جواهراتی که کیفیت پایینی دارند استفاده می‌شود و این امکان وجود دارد که باعث سیاه شدن پوست دست شود. با گذشت زمان لایه رویی طلا یا در واقع آبکاری آن،  از بین رفته و نیکل موجود در آلیاژ در معرض هوا قرار می‌گیرد. واکنش نیکل با اکسیژن  سبب سیاه شدن اکسسوری طلای شما خواهد شد. توصیه ما به شما این است که به هیچ عنوان از طلاهای بی‌کیفیت استفاده نکنید، چرا که بعد از مدتی با تغییر رنگ طلا رو به رو خواهید شد و همچنین ممکن است دچار آلرژی و حساسیت پوستی شوید. البته واکنش بدن افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است، عوامل خارجی موثر در تغییر رنگ طلا به صورت زیر می‌باشند:

تغییر رنگ طلا بر اثر تعریق پوست

اولین فاکتوری که بسیار رایج بوده و سبب تغییر رنگ طلا می‌گردد، تعریق است. در زمان تعرق اسیدهای چرب بدن آزاد گردیده و با آلیاژهای مورد استفاده در طلا و جواهر واکنش داده و در نهایت باعث تغییر رنگ طلا می‌شود. آلیاژهایی مانند مس و نقره در شرایط محیطی مرطوب، ترکیبات تیره رنگ شیمیایی از خود به جای می‌گذارند.

تاثیر مواد آرایشی و بهداشتی

ذرات ساینده‌ای که در مواد آرایشی و شوینده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به سرعت می‌توانند فلزات و آلیاژهای بکار گرفته شده در طلا را تجزیه کرده و باعث سیاه شدن آن‌ها شوند.

اثر کلر و نمک  

کلر و نمک دو فاکتور دیگری هستند  که به راحتی می‌توانند در تماس با طلا و جواهر رنگ آن‎ها را عوض نمایند. مخصوصا کلر موجود در آب استخر بسیار آسیب رسان است.  این دو ماده به راحتی می‎توانند آلیاژهای بکار گرفته شده در طلا و جواهرات را تجزیه کرده و سبب تغییر رنگ طلا شوند.

ترکیب سولفور و اکسیژن با رطوبت

از جمله دلایل دیگری که سبب تغییر رنگ طلا می‌شود، می‌توان به ترکیب سولفور و اکسیژن با رطوبت اشاره کرد. گاهی ممکن است شیمی بدن افراد سبب سیاه شدن طلا و جواهرات گردد. به همین دلیل، احتمال تغییر رنگ و کدر شدن طلا در بدن برخی از افراد بیشتر از سایرین است.

مواد شوینده مضر

برخی افراد به اشتباه تصور می‌کنند که اگر طلا و جواهر خود را در تماس با  مایع دستشویی و مواد شوینده تمیز کنند، قرار دهند هیچ اتفاقی برای آن‌ها نمی‌افتد، بلکه باعث درخشان شدن آن‌ها می‌شوند،در حالی که خبر ندارند که با این کار موجبات تغییر رنگ و سیاه شدن آن‌ها را، سریع‌تر از موعد مقرر فراهم می‌کنند.

روش‎های پیشگیری از سیاه شدن طلا

برای جلوگیری از سیاه شدن طلا و جواهر بهتر است راه‌کارهای زیر را استفاده نمائید:

• تا حد امکان زیورآلات را در معرض مستقیم مواد شیمیایی قرار ندهید. مثلا موقع حمام کردن، شستن ظرف‌ها ودست‌ها طلاهای خود را در بیاورید.
• درهنگام استفاده از عطر و ادکلن دقت کنید بر روی طلا و جواهرتان پاشیده نشود.
• هنگام شنا در استخر و آب دریا از زیورآلات استفاده نکنید.
• گردنبند و دستبند را بدون ایجاد خمیدگی و کاملا صاف در جعبه قرار دهید تا در معرص هوا نباشند.
• در هنگام آشپزی از تماس طلا و نگین جواهر خود با حرارت زیاد و روغن پرهیز نمائید، زیرا هر نوع حرارتی، حتی نور خورشید می‌تواند باعث آسیب به زیورآلات طلایی شما شود.

روش‌های برطرف کردن سیاهی طلا

عوامل مختلفی باعث کدر شدن طلا و جواهر می‌شوند، برای برطرف کردن این تغییر رنگ ایجاد شده، دو روش خانگی و صنعتی وجود دارد که به صورت زیر می باشند:

آبکاری طلای کدر شده

یکی از علل سیاه شدن طلا آبکاری بی‌کیفیت آن‌ می‌باشد. آبکاری طلا زمانی رخ می‌دهدکه یک لایه نازک از طلا با استفاده از الکتریسته به یک فلز پایه، پیوند شیمیایی می‌دهد. برای آبکاری طلا با کیفیت بالا، این فرآیند چندین بار تکرار می‌گردد تا چندین لایه طلا ساخته شود. در روش‌های مناسب آبکاری از طلای خالص استفاده می‌کنند، زیرا فلز پایه با واکنش پذیری بالاتر در معرض عناصر قرار نمی‌گیرد. آبکاری بی‌کیفیت با استفاده از آلیاژ طلای کم عیار معمولا منجر به لایه‌های نازک‌تر گردیده که به مرور زمان فرسوده شده و باعث کدر شدن فلز پایه می‌شود. تنها راه چاره آبکاری مجدد زیورآلات با طلا است، این کار می‌تواند به بازیابی طلاهایی که آبکاری بدی دارند کمک فراوانی نماید.

  روش‌های خانگی تمیز کردن طلا کدر شده

به جز روش آبکاری به دو روش در خانه می‌توانید اقدام به تمیز کردن طلاهای تیره خود نمائید، که در ادامه خواهید دید:

• استفاده از جوش شیرین

 در این روش طلای مورد نظر را در یک ظرف پیرکس که با ورق آلومینیومی پوشانده شده است، قرار داده و حدود 14 تا 21 گرم جوش شیرین را به همراه آب داغ بر روی آن می‌ریزیم و سپس ظرف پیرکس را به مدت 5 دقیقه روی حرارت قرار می‌دهیم تا مواد با هم وارد واکنش شیمیایی شوند، سپس طلا را خارج کرده در ظرف حاوی آب سرد قرار داده و مطمئن می‌شویم که جوش شیرین از روی آن پاک شده است، در نهایت با کمک یک پارچه نرم نخی آن را تمیز کرده و برای مدتی در فضای باز قرار می‌دهیم تا کاملا خشک شود.

• استفاده از آمونیاک

روش دوم کمی پر ریسک و حساس است و نیاز به دقت و ظرافت بیشتری دارد، توصیه می‌کنیم، حتما در محیط باز و با استفاده از دستکش و ماکس از این روش استفاده نمائید. برای انجام کار در یک کاسه  شیشه‌ای آب ولرم و یک قاشق مایع ظرفشویی بریزید و سپس نصف قاشق چایخوری آمونیاک را به این محلول اضافه نمائید، دقت کنید این مواد با هم واکنش می‌دهند و گاز ایجاد شده بوی بسیار تند و زننده‌ای دارد، مراقب باشید ماسک استفاده کنید و از استشمام  این گاز به شدت بپرهیزید، در ادامه با کمک یک انبر و به آرامی قطعه طلا مورد نظر را به مدت 10 ثانیه در این محلول قرار دهید و بعد از این زمان آن را خارج کرده با کمک یک مسواک تمام قسمت‌های تیره شده را برس بکشید و در نهایت با آب سرد، طلا را کاملا شسته و با حوله نرم خشک کنید. برای محکم‌کاری مجدد، طلا را با آب و مایع ظرفشویی بشورید تا کاملا آثار آمونیاک بر طرف شود. 

در استفاده از این دو روش به دو نکته مهم دقت نمائید:

1. آمونیاک می‌تواند باعث ایجاد حساسیت پوستی مانند خارش و سوزش شود، بنابراین علاوه بر استفاده از دستکش مطمئن شوید که کاملا آمونیاک از سطح طلا پاک شده است.
2. توجه داشته باشید که این دو روش به هیچ وجه برای طلاهایی که سنگ‌های قیمتی دارند توصیه نمی‌شود، چرا که باعث آسیب جدی به نگین زیورآلات می‌گردند.

 کلام آخر

علت تغییر رنگ طلا با در نظر گرفتن شرایط مختلف، متفاوت خواهد بود، اما در حالت کلی بعد از مدتی این اتفاق برای تمام اکسسوری‌ها رخ می‌دهد، یادآوری می‌کنیم سیاه شدن طلا به معنی تقلبی بودن آن نیست، تنها  مصنوعات ساخته شده با طلای 24 عیار تغییر رنگ نمی‌دهند، اما سایر زیورآلات به مرور زمان کدر می‌شوند. البته برای طلاهایی که عیار 24،21،18 دارند، این پروسه در مدت زمان بسیار طولانی‌تری رخ داده و احتمال تغییر رنگ در آن‌ها بسیار کمتر از سایر عیارهای طلا می‌باشد.